साराजेव्हो – युरोपच्या बाल्कन क्षेत्रातील ‘बोस्निया ॲण्ड हर्झेगोविना`त पुन्हा एकदा हिंसा व अस्थैर्य निर्माण होण्याचे संकेत मिळत असून त्याविरोधात सोमवारी जगातील 14 देशांमध्ये निदर्शने करण्यात आली. युरोपिय महासंघ व अमेरिकेने या मुद्यावर सक्रिय भूमिका घेऊन संभाव्य संघर्ष टाळावा, अशी मागणी निदर्शकांनी यावेळी केली. गेल्या काही महिन्यात या देशातील सर्बवंशियांचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या मिलोरॅड डॉडिक यांनी ‘रिपब्लिका सपर्स्का` या प्रांताला स्वतंत्र देश म्हणून घोषित करण्याच्या हालचाली सुरू केल्या आहेत.

बोस्निया ॲण्ड हर्झेगोविनाला स्वातंत्र्य मिळाल्यापासून सातत्याने वांशिक तणाव असून ‘बोस्नियन`, ‘सर्बियन` व ‘क्रोएट्स` यांच्यात सातत्याने खटके उडत असल्याचे समोर आले आहे. गेल्या काही वर्षात सर्बियन वंशाचे गट अधिक आक्रमक झाले आहेत. त्यांचे प्रतिनिधित्व करणारे राष्ट्राध्यक्ष मिलोरॅड डॉडिक यांनी ‘रिपब्लिका सपर्स्का` या प्रांताला स्वतंत्र देश बनविण्यासाठी प्रयत्न सुरू केले आहेत. त्यासाठी आरोग्य क्षेत्रात स्वतंत्र यंत्रणा उभारली असून सर्बवंशियाचे वेगळे दल स्थापन करण्याचीही योजना आखल्याचे समोर येत आहे.

या पार्श्‍वभूमीवर, बोस्निया ॲण्ड हर्झेगोविनातील बोस्नियन तसेच क्रोएट्सवंशियांमध्ये भीतीचे वातावरण निर्माण झाले आहे. 1990च्या दशकात सर्बवंशियांनी केलेल्या वंशसंहाराची जाणीव असलेल्या नागरिकांनी नव्या हालचाली व आंतरराष्ट्रीय समुदायाचे दुर्लक्ष यावर तीव्र नाराजी व्यक्त केली आहे. सोमवारी अमेरिका व युरोपमध्ये झालेल्या निदर्शनांमध्ये सहभागी झालेल्यांनी हीच भावना व्यक्त केली. सर्व बोस्नियन एक असून देशाचे विघटन करू पाहणाऱ्या शक्तींविरोधात आवाज उठवू, असा दावा निदर्शकांनी यावेळी केला.

सर्बवंशियांचे नेते असलेल्या डॉडिक यांच्या आक्रमकतेमागे रशिया व सर्बिया या देशांचे समर्थन असल्याचे मानले जाते. युरोपिय महासंघ तसेच नाटोच्या युरोपातील विस्ताराला रशियाचा विरोध आहे. याच विरोधाचा भाग म्हणून रशिया बाल्कन देशांमधील वांशिक गटांना प्रोत्साहन देत असल्याचा दावा विश्‍लेषकांकडून करण्यात येतो. युरोपिय महासंघाच्या अनास्थेमुळे रशियाच्या धोरणाला अधिक बळ मिळत असल्याचा आरोपही करण्यात येत आहे. काही महिन्यांपूर्वी आंतरराष्ट्रीय प्रतिनिधी म्हणून नियुक्त झालेल्या ख्रिस्तिअन श्‍मिड्ट यांनी बोस्निया ऍण्ड हर्झेगोविनाच्या विघटनाचा इशारा दिला होता. आंतरराष्ट्रीय समुदायाने योग्य वेळेत हालचाली केल्या नाहीत तर या भागात पुन्हा युद्धाला तोंड फुटू शकते व विघटनवादाच्या प्रक्रियेला बळ मिळेल, असेही श्‍मिड्ट यांनी बजावले होते.

गेल्या शतकातील अखेरच्या दशकात युरोपातील ‘रिपब्लिक ऑफ युगोस्लाव्हिया`चे विघटन झाले होते. या विघटनानंतर पेटलेल्या संघर्षातून सात देशांची निर्मिती झाली होती. त्यात क्रोएशिया, स्लोवेनिया, सर्बिया, नॉर्थ मॅसिडॉनिआ, बोस्निया ऍण्ड हर्झेगोविना, माँटेनेग्रो व कोसोवो यांचा समावेश आहे.